“Vaak denken we bij samen beslissen aan dokter en patiënt op één moment.” Maar dat klopt niet. Samen beslissen is een proces van meerdere stappen, waarbij veelal meerdere zorgdisciplines betrokken zijn. Het is teamwerk dus, waarin ieder haar talent kan benutten voor een optimale bijdrage aan het geheel. Bovendien laat ook de patiënt graag anderen, zoals familie meedenken. In plaats van one-on-one gaat het om many-to-many, zo liet Glyn Elwyn zien in de master class Samen beslissen inbedden in de organisatie op donderdag 15 juni jl. Glyn Elwyn is internationaal expert en onderzoeker Samen Beslissen verbonden aan The Dartmouth Institute for Health Policy and Clinical Practice en praktiseerde eerder als huisarts. De master class werd georganiseerd door het Genootschap Gepersonaliseerde Zorg en Dutch Health Hub, de moderatie was in handen van Angelique Weel, reumatoloog, voorzitter van de Wetenschappelijke Raad van het Genootschap.
Ingrijpende verandering
Samen beslissen maakt deel uit van een andere manier van werken. Dat grijpt in op overtuigingen en gewoonten van zorgprofessionals. Dokters zijn gewend ‘in control’ te zijn: je maakt de afweging, presenteert de keuze en legt achteraf verantwoording af als daarom gevraagd wordt. Bij samen beslissen werkt dat allemaal anders. Er verandert dus iets in hoe je dokter bent. Glyn Elwyn laat dit inzicht bij de deelnemers indalen: ‘…No wonder it’s not easy.’ Veranderen is mensenwerk en grote veranderingen vergen tijd. Evidence Based Medicine is ook niet in tien jaar ingevoerd.
Doordachte aanpak
We hebben een doordachte aanpak nodig om het besef te kweken dat verandering noodzakelijk is en om collega’s de weg te wijzen in die verandering. Drie bestanddelen van die aanpak passeren de revue. Patiënten moeten op alle niveau’s betrokken zijn: bij het initiëren van samen beslissen, bij het vormgeven ervan en de training ervoor, bij de uitvoering en ook bij de evaluatie. Zíj zetten de toon en geven urgentie. Daarnaast zijn champignons nodig. Dat is niet per se de zorgprofessional die het perfect doet, maar wel één die het meent en bereid is daarover met collega’s te praten. En – als derde – natuurlijk wil het management samen beslissen invoeren. Al was het maar omdat het bestuur dat wil en ook de Raad van Toezicht.
Plek achter de zijlijn
De samenstelling van de deelnemersgroep onderstreepte één en ander: onder de aanwezigen waren patiënten, zorgprofessionals, waaronder champignons, management en een lid van een Raad van Toezicht. En ze laten zich niet onbetuigd. Patiënten zijn duidelijk niet langer ‘in’ voor een plek achter de zijlijn als het om hun eigen behandeling gaat. En iedereen begrijpt dat. Mariska Koster, eerder praktiserend als longarts, verwoordde de ontluistering toen ze als patiënt de spreekkamer in kwam indringend. Elwyn’s boodschap voor ieder van de deelnemers is: “Keep going on!”
Verschillende opties
Samen beslissen vergt ook een verandering van de zorg zelf – deze moet zo georganiseerd zijn dat er inderdaad wat te kiezen valt. De verschillende opties moeten ook kunnen worden uitgevoerd. Marion van der Kolk, chirurg hanteert daarvoor in het Radboudumc en regio de methode Metro Mapping. Aan de hand van een metrokaart geeft ze overzicht van keuzemomenten en -opties. Het Genootschap gaat later uitvoeriger kennis maken met die methode.
Angelique Weel sprak de hoop uit dat we allen toewerken naar een partnerschap met de patiënt waarin voortdurend en vanzelfsprekend wordt ingespeeld op hetgeen er voor de patiënt het meest toe doet.
Nico van Weert
Leden hebben via deze link toegang tot dia’s en ander materiaal uit de master class. Update: lees het proefschrift van Haske van Veenendaal over versnelde implementatie van samen beslissen hier.
